Kızıldeniz krizi Avrupalı PET tedarikçilerini vurdu; arz sıkıntıları kapıda

Bölgedeki şişelik PET piyasaları, 2024’ün ilk haftasında devam eden tatil rehaveti nedeniyle yeni yıla stabil veya artış eğilimli başladı. Ancak, Kızıldeniz krizi oyuncuları diken üstünde tutuyor. Zira, devam eden sorunlar, okyanus navlun oranlarını ve lojistik faaliyetleri olumsuz etkileyerek bölgenin ithal PET ve hammaddelerine olan bağımlılığı nedeniyle olası tedarik sıkıntılarının sinyalini verdi.

Avrupalı üreticiler, zorlu ekonomik koşullar ve düşük sezon ekseninde tesislerinde işletim oranlarını talep koşullarına göre düşük tutuyordu. Birçok PET üreticisi yükselen üretim maliyetleri nedeniyle zayıf marjlarla mücadele etmekte zorlanırken, bu durum bazı üreticilerin PET tesislerini geçici süreliğine durdurmalarına neden oldu. Tedarikçiler aynı zamanda bir süredir piyasaya yüksek miktarda ithal mal akışı olduğundan arz fazlasının da önüne geçmeyi hedefliyordu. Durum buyken, Kızıldeniz krizi şüphesiz tedarikin sıkışmasına neden olacak.

Avrupa Birliği PET ithalatının yarısından fazlasını Asya’dan gerçekleştiriyor

Global tedarik zinciri, halihazırda daha uzun yükleme sürelerine, ilave ücretlere ve yüksek navlun maliyetlerine neden olan Orta Doğu ticaret rotasındaki tehditler nedeniyle çalkantılı bir süreçten geçiyor. Asya’dan Avrupa’ya ürünler en kısa rota olan Süveyş Kanalı’ndan geçiyor.

Krizin devam etmesi Avrupa’daki mevcut tedarik koşullarını tehdit edecek. Avrupa, bölgenin genel PET ithalatının yarısından fazlasını oluşturan Asya’dan başta olmak üzere PET ithalatına bağımlı. Ocak-Kasım 2023 döneminde AB27’nin başlıca beş polimer ihracatçısı aşağıdaki gibidir:

• Çin (273.000 ton)


• Türkiye (258.000 ton)


• Vietnam (238.000 ton)


• Mısır (167.000 ton)


• Güney Kore (137.000 ton)

Güney Kore, 2022’ye kıyasla pazar payını %47 artırarak listede yukarı tırmanırken, Endonezya da 36.000 ton ile Avrupa’nın önemli bir tedarikçisi olmayı sürdürdü.

Çin, AB27’nin PET ithalatının %20’sini oluşturdu

Çin bu dönemde bölgenin ithalatının yaklaşık %20’sini oluşturdu ve bu seviyenin hafif altında benzer pazar paylarıyla Türkiye ve Vietnam onu takip etti. Asya’dan tedarik sıkıntıları uzun sürerse, oyuncular risklerden kaçınmak için Türkiye ve Mısır’a daha çok odaklanabilir.

Avrupa Komisyonu Çin malı PET için geçici antidamping vergisi getirdi

Avrupalı üreticilerin PET ithalatının baskısı altında olduğu şüphesiz. Avrupa Komisyonu, Mart 2023’te başlatılan bir soruşturmanın ardından Çin Halk Cumhuriyeti’nden bazı PET türlerinin ithalatı üzerinde geçici antidamping vergisi uygulamaya karar verdi.

Kasım sonunda yürürlüğe giren geçici vergiler, üreticiden üreticiye arasında değişiyor ve %6,6 ve %24,2 aralığında yer alıyor. Bu arada, endüstri oyuncuları resmi antidamping vergilerinin 2024 Mayıs sonunda uygulanmasını bekliyor.

İlave artışlar bekleniyor

Bölgedeki tedarikçiler, son gelişmelerin ışığında Ocak fiyatlarında zamlar uyguladı. Bölgedeki sınırlı tedarik ve ithalat akışında beklenen aksamaların desteğiyle maliyetlere bakmaksızın yüksek seviyelerden teklif verebildiler.

Üreticiler, aylardır düşük oranlarda işletim yaptıklarından çoğunlukla kontrat yükümlülüklerini yerine getiriyor. Hem yurtiçi hem de ithal kaynaklardan yetersiz PTA tedariki nedeniyle yakın gelecekte işletim oranlarını yükseltemeyecekler.

Piyasa, malları başka rotalara yönlendirme sonucu oluşan gecikmeler nedeniyle gelecek aylarda ilave artışlara hazırlanıyor. Alıcılar, Çin’den Avrupa’ya ortalama deniz taşımacılığı süresi normalde 30 ila 45 gün olduğu için boş konteyner kıtlığı konusunda da endişeli. Zira, Afrika’nın etrafından dolaşmak 3000 deniz mili ve geminin konumuna göre iki veya dört haftaya varan seyahat süresi ekliyor. Yetkililere göre, taşımacılar olumsuz etkileri dengelemek için bazı limanları pas geçmek zorunda kalabilir.

Çin Yeni Yılı ve yüksek sezon öncesinde ürünlerin gecikmesi mükemmel fırtınaya neden olabilir. Şubat ayında Çin Yeni Yılı nedeniyle Asya’dan yükleme ayarlamak genelde zor oluyor. Sezonsal hazırlıklarsa Nisan-Mayıs’ta başlıyor ve bu süreç Avrupa’ya geç ulaşan gemiler nedeniyle olumsuz etkilenecek.

Talep halen bir engel, krize nasıl tepki verecek?

Nihai kullanıcı talebi ekonomik zorluklardan ciddi oranda etkilendi ve 2023’te talep ortalamanın altında kaldı. Kızıldeniz krizi öncesinde, alıcılar düşük sezon nedeniyle çoğunlukla ihtiyaç bazlı alımlar yapıyordu.

Kızıldeniz kaynaklı aksaklıkların etkisiyle ithallere ilişkin belirsizlikler ve alıcıların Şubat ayında yüksek seviyeler görme beklentileri nedeniyle alım havası iyileşiyor.

İthal fiyatlar navlun oranlarındaki günlük değişiklikler nedeniyle yükselirken, alıcılar Asya’dan ziyade Avrupa ve Türkiye’den PET almayı tercih ediyor. Bir oyuncu, “Şu an aldığınız PET hammaddesi Nisan-Mayıs’ta ulaşacak,” dedi.

Öte yandan, yükselen okyanus navlun oranları enflasyon riski de oluşturdu. Tedarik endişeleri panik alımlarına neden olsa da, nihai ürünler için talebin ciddi oranda iyileşmesi beklenmiyor. Nihai ürün fiyatlarının yükselen navlun oranlarına göre şekillenerek enflasyon baskısını pekiştireceğini belirtmekte fayda var. Bir işleyici, “Mineral su şişelerinin tüketimi 2023’te %6-7 azalmıştı ve 2024’te de benzer bir azalma bekliyoruz,” dedi.