AB, PET soruşturmasında Vietnam’ı hedef aldı; Türkiye radar dışında

Avrupa Komisyonu’nun Türkiye ve Vietnam’dan yapılan polietilen tereftalat (PET) ithalatına yönelik antidamping soruşturması başlatabileceğine dair önceki söylentilere rağmen, resmi süreç yalnızca Vietnam için başlatıldı. Vietnam malı PET mercek altına alınırken, Türkiye şimdilik soruşturma dışında bırakıldı. Böylelikle, piyasa katılımcıları AB’nin bu seçici yaklaşımının piyasa üzerindeki etkilerini değerlendirmeye yöneldi.

Türkiye’den bir piyasa oyuncusu, "İlk etapta Avrupalı resin üreticilerinin hem Türkiye hem de Vietnam’a karşı şikayette bulundukları duyulmuş olsa da, AB yetkilileri sadece Vietnam ile ilgili işlem yapılmasına karar verdi. Türkiye’nin de hedef alınması arz riski yaratacağından, alternatif kaynaklar bulmak zorunda kalacaklardı. Zira, geçen yıl Çin’e yönelik bir soruşturma zaten açılmıştı. Türkiye de dahil edilseydi, AB için neredeyse hiç kaynak kalmayacaktı," dedi.

Başlangıçta hem Türkiye hem de Vietnam konuşuluyordu

Mayıs ortasında, sektörde Avrupa Komisyonu’nun hem Türkiye hem de Vietnam’dan PET ithalatını hedef alacağına dair söylentiler vardı. Piyasa oyuncuları, AB’nin Nisan 2024’te Çin malı PET’e kesin antidamping vergisi uygulamasının ardından Çin’in bıraktığı arz açığını dolduran bu iki tedarikçiden gelen artan ithalat ve fiyatlandırma üzerindeki etkisine ilişkin endişelerin arttığını belirtti.

Nitekim, ChemOrbis İstatistik Sihirbazı verilerine göre, Türkiye ve Vietnam’dan yapılan ithalat 2024 yılında AB’nin toplam PET ithalatının yaklaşık %50’sini oluşturdu ve bu oran bir önceki yıl %38 seviyesindeydi. Vietnam’dan yapılan ithalat son beş yıldır artan bir hızla büyürken, Türkiye 2023 ve 2024 yıllarında daha mütevazı yıllık artışlara rağmen AB’nin en büyük PET tedarikçisi oldu.

2020 ve 2024 yılları arasında, Türkiye’nin AB PET pazarındaki payı yaklaşık 1,6 kat artarken, Vietnam’ın payı 3,4 kat yükseldi.

Vietnam soruşturma listesine alındı; Türkiye şimdilik muaf

Spekülasyonlara rağmen, resmi soruşturma yalnızca Vietnam’ı kapsıyor. 22 Mayıs’ta Avrupa Komisyonu, 3907 61 00 CN kodu altında sınıflandırılan Vietnam malı PET’e yönelik bir antidamping soruşturması başlattığını doğruladı. Soruşturmanın yurtiçi fiyatları önemli ölçüde aşağı çeken ithalatın AB üreticilerine zarar verdiği gerekçesiyle başlatıldığı bildirildi. Soruşturma 2024 takvim yılını kapsarken, 2021 yılına kadar uzanan daha geniş zarar değerlendirmelerini de içeriyor.

Türkiye’nin resmi soruşturmadan muaf tutulması gözlerden kaçmadı ve bu durum AB’nin seçici yaklaşımının arkasındaki mantığı sorgulayan tartışmalara yol açtı. Bunun muhtemel nedenlerinden birinin altında fiyat davranışları yatıyor olabilir. Vietnam malı PET’in Avrupa’daki yurtiçi seviyelerin oldukça altında yer aldığı bildirilirken, piyasa oyuncuları Türkiye’den gelen malların daha makul seviyelerde işlem gördüğünü belirtti.
Almanya merkezli bir distribütör, “Türkiye’den PET fiyatları genellikle yurtiçi aralıklarla başa baş seviyelerde yer alıyor. Muhtemelen bu nedenle şimdilik soruşturmaya dahil edilmediler,” yorumunu yaptı.

Diğer bir deyişle, Türkiye 2024 yılında piyasa payını yıllık bazda %30 civarında önemli ölçüde artırmış olsa da, bunu AB’li üreticilerin fiyatlarını belirgin şekilde baltalayacak bir stratejiyle veya en azından resmi şikayet veya soruşturmaları tetikleyecek bir düzeyde gerçekleştirmemiş olabilir.

Türk üreticiler için kısa vadede rahatlama

Bu durum Türk PET üreticileri için kısa vadede avantaj sağlayabilir. Çin’in etkili bir şekilde devre dışı bırakılması ve Vietnam’ın önümüzdeki aylarda vergilerle karşılaşma ihtimali nedeniyle Türkiye’nin Avrupa’ya PET ihracatını artırması söz konusu olabilir. Vietnam, birliğin ithalatının yaklaşık dörtte birini oluşturduğundan, Türkiye bu açığın bir kısmını kapatabilir. Özellikle resmi bir kısıtlamanın olmaması durumunda, Vietnam kaynaklarından uzaklaşabilecek alıcılar giderek daha fazla Türk hacimlerine yönelebilir.

Ancak piyasa halen temkinli. İtalya’daki bir tüccar, “Türkiye’nin şu anda soruşturma altında olmaması, bu durumun kalıcı olduğu anlamına gelmiyor. Komisyon, fiyatlandırma veya pazar payı eğilimleri daha agresif hale gelirse bunu yeniden ele alabilir," dedi.

Piyasa oyuncuları, özellikle PET talebinin zirve yaptığı bu dönemde, ticaret akışlarını yakından takip ediyor. Şimdilerde spot fiyatlar baskı altında kalmaya ve talep yavaş toparlanmaya devam ederken, ithal menşelerin yeniden şekillenme potansiyeli arka planda beliriyor.

ChemOrbis İstatistik Sihirbazı’na göre, Türkiye 2015 yılından bu yana net ihracatçı konumunda ve yıllık PET ihracatı 2024 yılında tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Ülke, global PET piyasasında kilit ihracatçı rolünü güçlendirmeye devam ediyor.
SASA, yurtiçi üretimi ve uluslararası rekabet gücünü artırmak adına önemli bir adım atarak, 30 Nisan’da Adana’da 330.000 ton/yıl kapasiteli yeni bir PET cips üretim tesisini faaliyete geçirdi. Bu gelişme, şirketin 3 Mart’ta 1,75 milyon ton/yıl üretim kapasitesine sahip olan PTA tesisinde ticari faaliyetlere başladığı dönemin ardından geldi.

Bu stratejik yatırımların SASA’nın üretim verimliliğini ve ihracat potansiyelini önemli ölçüde artırması ve aynı zamanda ithalata olan bağımlılığını azaltması bekleniyor. Eklenen kapasitelerin, özellikle yakın Avrupa ve Orta Doğu’daki ihracat pazarlarını hedef alması ve Türkiye’nin PET değer zincirinde bölgesel bir güç olarak konumunu pekiştirmesi bekleniyor.

Vietnam soruşturmasına piyasa tepkisi zayıf

İlginç bir şekilde, AB’nin Vietnam’ı soruşturmaya dahil edişi bölgedeki PET alıcıları tarafından oldukça sınırlı bir tepkiyle karşılandı. Birçok kişi alternatif tedarikçilerin varlığına işaret ederek etkinin yönetilebilir olacağına inanıyor.

İspanya’daki bir alıcı, "Vietnam’dan hacimler azalırsa, açığı kapatabilecek birçok ithal menşe var. Mısır ve hatta Pakistan son dönemde pazar paylarını artırdı," dedi.
Mısır’ın AB pazarındaki payı 2020 ve 2024 yılları arasında neredeyse iki katına çıkarken, Pakistan’ın payı yaklaşık üç katına yükseldi.

Öte yandan, Güney Kore, Hindistan ve Endonezya’nın da aralarında bulunduğu bazı ülkeler, son beş yılda pazar paylarında ciddi kayıplar yaşadı. 2020 ve 2024 yılları arasında Hindistan’ın AB PET pazarındaki payı neredeyse 5 kat azalırken, Güney Kore ve Endonezya’nın payları sırasıyla yaklaşık 4 ve 3 kat düştü.

PET piyasası rekor düşük marjlar ve mütemadiyen zayıf seyreden talep arasında yön ararken, Avrupa’nın rekabetçi fiyatlı ithalata olan bağımlılığı devam ediyor. Türkiye’nin uzun vadede muaf kalıp kalmayacağı, artan inceleme ve değişen ticaret dinamikleri karşısında fiyatlandırma ve ihracat hacimlerinin nasıl gelişeceğine bağlı olacak.