Çin eski tesisleri kaparken yenilerini ekliyor: Olefin arzındaki bolluk hafifleyecek mi?

Çin, petrokimya stratejisinde belirleyici bir aşamaya giriyor. 2030 yılını da kapsayarak sürecek etilen ve propilen genişlemeleri hem yurtiçi hem de bölgesel piyasaları yeniden şekillendirmeye hazırlanıyor. Pekin’in eski tesisleri aşamalı olarak kapatma taahhüdü, bu yılın başlarında reform beklentilerini artırmış olsa da, yaklaşan ilavelerin büyüklüğü Asya olefin piyasasında uzun süreli bir dengesizlik riskini gündeme getiriyor.

Devasa kapasite artışı sürüyor

ChemOrbis Tedarik Sihirbazı verileri, Çin’in etilen kapasitesinin 2025 yılında 60 milyon ton/yıla yaklaştığını ve 2030 itibarıyla yaklaşık 86 milyon ton/yıla ulaşmasının öngörüldüğünü gösteriyor. Propilen ise daha büyük bir yükseliş izleyerek aynı dönemde neredeyse 78 milyon ton/yıldan yaklaşık 96 milyon ton/yıla çıkıyor olacak.

Bu durdurulamaz büyüme, Pekin’in petrokimya zincirine hakim olma arzusunu vurguluyor. Ancak bu hız, Asya’daki talep artışını aşma tehdidi taşıyor ve olefin marjlarının yıllarca baskı altında kalmasına neden olabilir. Bazı piyasa katılımcıları, yatırım ivmesi 2020’lerin sonlarına doğru yavaşlasa bile, bölgedeki arz fazlasının önümüzdeki on yıla uzanacağı konusunda uyarıda bulunuyor.

Yaşlanan kapasite faktörü

Temmuz ayında, Çin Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı (MIIT), "eskimiş" tesisler için yaş eşiğini 30 yıldan 20 yıla düşürdü. İlk yorumlar, büyük miktarda propilen kapasitesinin etkilenebileceğini öne sürdü, ancak sonraki incelemeler gerçek payın %10’a daha yakın olduğunu gösterdi. Etilen için de etki benzer şekilde sınırlı (%12 civarında) olması, yalnızca az sayıda eski nafta krakerinin yeni kural kapsamına girmesi bekleniyor.

Bu daha mütevazı etki, kapanışların gerçekleşeceği ancak yeni projelerin yarattığı dalgayı kayda değer ölçüde dengelemelerinin pek olası olmadığı anlamına geliyor. Japonya ve Güney Kore’de de benzer yeniden yapılandırma çalışmaları devam ediyor. 2028’den önce buhar krakerlerinde rasyonalizasyon bekleniyor; ancak ölçek, Çin yatırım dalgasıyla karşılaştırıldığında sınırlı kalıyor.

Dengesizlik riskleri

Çoğalan kapanışlarla devasa yeni kapasiteler arasındaki bu uyumsuzluk, düşük işletim oranlarının kalıcı olabileceğini ve karlılığı baskılamaya devam edeceğini gösteriyor. Yeni tesisler verimliliği artırıp emisyonları düşürse de, ölçekleri halihazırda doygun olan olefin piyasasında rekabeti derinleştirebilir. Asya ve Avrupa’daki bazı yüksek maliyetli üreticiler sonunda piyasadan çekilmek zorunda kalacak, ancak kapanışlar dramatik biçimde hızlanmadıkça arz baskısının kademeli hafiflemesi dışında bir tablo beklenmiyor.

Belirsizliğe katkıda bulunan bir diğer unsur ise uygulama. Çin’de eyalet hükümetleri tarihsel olarak istihdam ve vergi gelirleri nedeniyle sıkı kapatmalara direnç gösterdi; bu da MIIT kurallarının ne ölçüde uygulanacağına dair soru işaretleri yaratıyor.

Rekabetçi hafif hammaddeler umut veriyor, ama riskler sürüyor

Küçük nafta bazlı ünitelerden, etan ve propan gibi hafif hammaddeleri kullanan büyük entegre komplekslere doğru süregelen geçiş, verimlilik ve teknoloji yenilenmesi açısından önemli kazanımlar vadediyor. Özellikle propan dehidrojenasyonu, Çin’in propilen genişlemesinin temel direklerinden biri olarak öne çıkıyor; hammadde çeşitliliğini artırıyor ve esneklik sağlıyor.

Asyalı işletmeciler de maliyet rekabetçiliği için etan bazlı krakerlere daha fazla yönelmeyi değerlendiriyor. 2030’dan önce birçok yeni etan beslemeli projenin hayata geçmesi bekleniyor.

Hammadde çeşitlendirmesi ve esnekliği maliyet baskılarını hafifletebilir, ancak hala dikkate alınması gereken büyük riskler mevcut. En kritik sorun, Asyalı üreticilerin ABD ithalatına yüksek düzeyde bağımlılığı. Bu durum, özellikle 2025’in başından beri ticari gerilimlerin savaşa dönüşmüş olması göz önüne alındığında, yatırımların sürdürülebilirliği konusunda soru işaretleri yaratıyor. ABD, dünyanın en büyük etan ve propan tedarikçisi olmaya devam ederken, Çin tamamen ABD etanına bağımlı ve propan ihtiyacının yaklaşık %60’ını ABD’den karşılıyor. Ayrıca, bu tabloya hafif hammadde kullanan veya bunlara geçiş yapan kraker yatırımlarında “çok yüksek” altyapı ve nakliye maliyetleri de ekleniyor.

Oyun değiştirici mi, yoksa balon mu?

2028’e kadar, Çin’in etilen ve propilen genişlemeleri, yaşlanan ünitelerin kapanmasından kaynaklanabilecek potansiyel kapasite kayıplarını gölgede bırakacak. Bu durum, Pekin’in Asya’nın olefin ticareti üzerindeki etkisini pekiştirebilir. Kronik arz fazlasının marjları en az üç ila dört yıl daha ve muhtemelen 2028 sonrasındaki yeni yatırım döngüsüne kadar baskı altında tutma riski bulunuyor.

Belirleyici soru ise şu: Çin, petrokimya hakimiyeti için temeller mi atıyor yoksa global piyasaları yıllarca aşağı çekecek bir olefin balonunu mu şişiriyor?