Global PET ticareti, bu kez ABD’nin yeni tarifeleriyle sarsıldı; rotalar yeniden çiziliyor

Arz fazlası ve giderek artan korumacılık ortamı nedeniyle zaten zor zamanlardan geçen PET ticaret rotaları, ABD yönetiminin 8 Eylül 2025’ten itibaren PET ve rPET ithalatlarını kapsayacak şekilde “karşılıklı tarifelerini” genişletme kararıyla yeni bir darbe aldı. Dünyada AB27’den sonra en büyük PET alıcısı olan ABD’nin kapılarını kapatması, Asya’dan Avrupa’ya üreticiler üzerindeki baskıyı daha da artıracak.

Peki şimdi sorulması gereken kritik soru şu: ABD tarifeleri ile beraber AB’nin ve diğer ülkelerin antidamping önlemleri ve bölgesel savunmalar artarken, global PET piyasalarındaki arz fazlası nereye akacak? Ana büyük alıcılar temelde ABD ve AB27 ile sınırlıyken, alternatif bölgesel pazarların arz fazlasını yoğun fiyat baskısı altında emmesi gerekecek.

ABD: Beklenmedik tarife değişikliği ve etkileri

Beyaz Saray’dan resmî teyit beklenmekle birlikte ABD, 31 Temmuz tarihli başkanlık kararı kapsamında karşılıklı tarifelerini PET (GTIP 3907.61.00) ve rPET’i (GTIP 3907.69.00) kapsayacak şekilde genişletti. Daha önce Güneydoğu Asya ve Güney Asya’daki ülkeler muafiyetlerle ABD pazarında rekabet avantajına sahipti. Yeni düzenlemeyle Hindistan’dan sevkiyatlar %25–50’ye varan; Tayvan, Vietnam, Güney Kore, Malezya, Endonezya, Tayland ve Japonya’dan gelenler ise %15–20 aralığında tarifelerle karşılaşabilir.

Pratikte bu ne anlama geliyor?

Bu karar, ticaret dinamiklerini kökten değiştirecek. 2024’te yaklaşık 1,5 milyon ton PET ithal eden net ithalatçı ABD, birçok Asyalı tedarikçiye kapıyı kısmen kapatıyor. Yeni tarifeler ve mevcut antidamping (ADD) dosyaları Asya menşeli malları daha az rekabetçi hâle getiriyor.

ChemOrbis İstatistik Sihirbazı’na göre ABD’nin PET ithalatı 2025 Ocak–Temmuz döneminde yıllık %7 artış gösterdi. Bu dönemde en büyük tedarikçi %17’lik payla Tayvan olurken, onu Meksika (%15) ve Güney Kore (%14) izledi. Tayland (%10.6), Pakistan (%7.5), Vietnam (%6.4), Kanada (%5), Hindistan (%4), Malezya (%3.4), Endonezya (%2.9) ve Japonya (%2.3) ise nispeten daha küçük paylara sahip bulunuyor. Bu arada Kanada ve Meksika son önlemlerden muaf tutulacak.

Peki dünyanın en büyük PET alıcısını kim besleyecek?

Asyalı ihracatçılar yeni tarife yükleriyle karşılaşırken, USMCA kapsamındaki Kanada ve Meksika kritik tedarikçiler olarak kalacak ve 2024’te toplam ithalatın %23’ünü oluşturan paylarını artırabilecek. Maliyetler yükseldikçe küçük Asyalı tedarikçilerin payı düşecek. ABD, Asya menşeli akışlar zayıflarken Kuzey Amerika ortaklarına daha da bağımlı hâle gelecek. Bu durum, zaten bol virgin resin ve zayıf geri dönüştürülmüş içerik talebi nedeniyle zorlanan ABD’li geri dönüşümcüleri ve işleyicileri ilave maliyet baskısıyla karşı karşıya bırakacak.

Avrupa: Ticaret savunmaları tedariki bölgeselleştiriyor, yakın kaynaklar öne çıkıyor

2024’te 1,6 milyon tonla dünyanın en büyük PET ithalatçısı olan AB, yerini arayan arz fazlasını emebilecek doğal bir aday olsa da aynı anda kendi tedarik kaynaklarını da ticaret savunmalarıyla yeniden şekillendiriyor.

Blok, Çin menşeli PET’e %6,6–%24,2 oranında kesinleşmiş antidamping vergileri uyguluyor. Aynı anda Vietnam menşeli PET’e damping soruşturması kapsamında Temmuz 2025’ten beri gümrük kaydı uyguluyor. Hindistan için de antisübvansiyon tedbirlerinin süresi gözden geçiriliyor.

AB, Mart 2023’te Çin menşeli PET için soruşturma başlattıktan sonra Vietnam’dan ithalatın aynı yılda%90 arttığını gördü; bu da kapılar kapanınca akışların ne kadar hızlı yer değiştirebildiğini gösteriyor.

2024’te AB’nin ilk üç tedarikçisi Türkiye, Vietnam ve Mısır’dı. Vietnam’a antidamping vergisi gelirse akışlar muhtemelen şöyle kayacak: Türkiye coğrafi yakınlık, maliyet avantajı ve artan iç kapasiteyle payını daha da büyütebilir. Mısır da Vietnam ve Hindistan’ın bıraktığı boşluğu kısmen doldurabilir.

Bu bağlamda Avrupa’nın PET tedarikinin—merkezde Türkiye ve Mısır ile—giderek bölgeselleşeceğini söylemek mümkün olacaktır. Çin menşeli ürünler ise zaten fiilen devre dışı. Bunların ötesinde, ABD’yi kaybetmeleri hâlinde ihracat paylarının %30–40’ını yitirebilecek Güney Kore, Endonezya ve Pakistan gibi diğer Asyalı tedarikçiler de odağını Avrupa’ya çevirip satışlarını artırmaya çalışabilir.

Çin: İhracat devi ticaret duvarlarına çarpıyor; satışlar ‘diğerleri’ne bölünüyor

Devasa kapasiteleriyle dünyayı arz fazlasına boğan Çin, 2024’te yaklaşık 7 milyon tonla dünyanın en büyük ihracatçısı olmayı sürdürüyor; Tayvan, Vietnam, Güney Kore, Tayland ve Türkiye’yi açık farkla geride bırakıyor. Ancak Pekin, neredeyse tüm büyük pazarlarda—ABD, AB, Hindistan, Meksika, Brezilya, Malezya, Japonya ve Güney Kore’de—antidamping vergileri veya tarifelerle karşı karşıya. Büyük destinasyonlar kapanırken, Çinli ihracatçılar satışlarını onlarca ikincil pazara bölmek zorunda kalıyor. Aşağıdaki ChemOrbis İstatistik Sihirbazı grafiğinden de görüleceği üzere 2024’te “diğerleri” kalemi Çin’in toplam ihracatının yarısından fazlasını oluşturuyor.

Vietnam’da henüz doğrudan bir önlem olmasa da AB’nin Vietnam menşeli ürünlere yönelik korumacı önlemleri sıkılaştırması, Pekin’in yakın kaynak olarak bu ülkeye arz fazlasını kanalize etmesini riskli hale getiriyor. Hanoi’nin ASEAN içi pazarlara ağırlık vermesi, Çin’in Güneydoğu Asya’daki manevra alanını da daraltabilir.

Bu bağlamda önümüzdeki dönemde Çin’in satışları giderek Afrika’ya—özellikle Nijerya ve Güney Afrika’ya—, Rusya’ya ve ticaret bariyerlerinin daha sınırlı olduğu daha küçük Latin Amerika ekonomilerine yönelebilir.

Asya’nın geri kalanı: Bölgesel pazar payı yarışı büyürken, arz fazlası ve fiyat baskısı artacak

ChemOrbis İstatistik Sihirbazı’na göre, 2024’te Çin’den sonra en büyük dört ihracatçı sırasıyla Tayvan, Vietnam, Güney Kore ve Tayland oldu. ABD ve AB’nin korumacı önlemleriyle sıkışan bu ülkeler, bölgelerinde pazar payı kovalamaya yönelecek; bu da kalıcı arz fazlasını büyütüp bölgesel fiyat rekabetini sertleştirecek.

Yine bu 4 ülke,Çin’e benzer şekilde Afrika’da yeni satış fırsatları arayabilecekleri gibi, ülke bazında ABD’den sonra ikinci en büyük ithalatçı olan Japonya’ya da odaklanacaklardır.

AB27’nin Vietnam’a uygulayacağı olası antidamping doğrultusunda, Tayvan, Güney Kore ve Tayland Avrupa’ya olan odaklarını artırabilirler, lakin satış artışlarını “Vietnam benzeri” bir sonuç doğurmadan, temkinli ve kontrollü biçimde kademelendirmek zorunda kalacaklardır.

Peki PET pazarlarındaki global arz fazlası nereye gidecek?

Başta sorduğumuz kritik soruya dönecek olursak, yeni talep odakları “basınç boşaltan vana” görevini üstlenebilir:

Afrika: Güney Afrika ve Nijerya, Asya ve Çin’den artan girişleri emmeye aday.

Rusya: Batı tedarikinden kopuk olduğu için Asya’daki arz fazlası için bir çıkış kapısı sunuyor.

Latin Amerika: Meksika ve Brezilya Çin/Asya menşeli PET’e karşı önlemler uygularken, bölgedeki daha küçük pazarlar görece açık kalıyor ve Asya’dan rotasını çeviren malları çekebilir.

Uzun vadeli sonuçlar: Yeniden şekillenen global tablo

Çin’in kapasitesi iç talebin çok üzerinde; bu da ülkeyi dış pazarlara bağımlı ve dünya genelinde antidamping önlemlerinin sık hedefi hâline getiriyor. ABD, Asyalı tedarikçilere kapıyı kapatırken ve AB, Vietnam ile Hindistan’a dönük savunmalarını sıkılaştırırken, PET ticaretinin parçalandığını söylemek mümkün.

AB ve ABD’de PET ticareti daha bölgesel bir yapıya kayarken, Çin’in odağı Afrika ve Latin Amerika’ya dönecek gibi duruyor.

Kuzey Amerika giderek Kanada ve Meksika’ya yaslanırken; tarifeler altında Asya payları düşecek.

Avrupa Türkiye ve Mısır çevresinde konsolide oluyor; Vietnam ve Hindistan’dan ithalat azalırken, Çin’den ise fiilen hiç ithalat beklenmiyor.

Çin ve diğer Asyalı ihracatçılar fazla arzı Afrika, Rusya ve ikincil Latin Amerika pazarlarına doğru itebilir.

ABD tarifeleri ile küresel ticaret savunmalarının kesişimi, PET sektörü için yeni bir korumacılık dönemine işaret ediyor. Bu da yatırım kararlarından geri dönüşüm teşviklerine ve bölgesel tedarik zinciri stratejilerine kadar geniş bir alanda etkiler yaratacak.