Global pazarlarda etanın yükselişi: Maliyet kaynaklı yatırımlar, ticaret savaşı riskleri ve ihracat darboğazlarıyla karşı karşıya

Etanın maliyet avantajı, petrokimya endüstrisinin yüksek kar marjına sahip hammaddeleri giderek daha fazla önceliklendirmesiyle önemli global yatırımları yönlendirmeye devam ediyor. ABD, kaya gazı devriminin ardından dünyanın önde gelen etan ihracatçısı olarak ortaya çıkarken, etanının yarısından fazlasını Çin’e tedarik ediyor. Çin ise yaklaşan ticaret savaşı tehdidi altında neredeyse tamamen ABD’den ithalata bağımlı durumda.

Talep sadece Çin’de değil, Güneydoğu Asya ve Hindistan’da da artarken, sektör ABD’nin sınırlı ihracat kapasitesi ve özel tanker sıkıntısı gibi bu ivmeyi yavaşlatabilecek kritik zorluklarla karşı karşıya.

Etan neden bu kadar önemli hale geldi?

Maliyet avantajı

Etanın, petrokimya üretimi için bir diğer yaygın hammadde olan naftadan genellikle daha ucuz olduğu biliniyor. Bu maliyet verimliliği, özellikle ABD gibi önemli doğal gaz üretim bölgelerinde etanın bol olmasından kaynaklanıyor. Ayrıca, etan bazlı üretim daha verimli kırma süreçleri nedeniyle daha düşük işletim maliyetlerine sahip olma eğilimi taşıyor ve bu da etilen gibi değerli ürünlerin daha yüksek verimlerle üretilmesini sağlar. Energy Aspects danışmanlık şirketinden Cheryl Liu, Reuters’a yaptığı açıklamada, Çin’deki etan bazlı krakerlerin, ürettikleri etilen için ton başına 300-500$ gelir sağladıklarından, nafta bazlı alternatiflere kıyasla daha yüksek kar marjları elde ettiğini söyledi.

C-MACC verileri, ABD’den ithal edilen etanın Asya’da etilenin entegre nakit maliyetini önemli ölçüde düşürdüğünü ve Asya’daki naftaya kıyasla iki katın üzerinde bir maliyet avantajı sağladığını gösteriyor.

Petrokimya endüstrisinde zayıflayan marjlar

Petrokimya şirketleri, zayıf marjların sektör üzerinde baskı kurmaya devam etmesi nedeniyle düşen karlarla karşı karşıya. Özellikle Çin’de olmak üzere global üretimdeki artış, tüketim artışını geride bırakarak arz fazlasına yol açtı. Arz fazlası ve durgun talep kombinasyonu karlılığı baskı altında tutarak tesis satışlarına ve kapanmalara yol açtı.

Avrupa’da, zayıf etilen marjları ve hayal kırıklığı yaratan türev talep ExxonMobil, Sabic, Dow, Shell, BASF ve Versalis gibi şirketleri bölgedeki bazı krakerlerini devre dışı bırakmaya veya kapatmaya yöneltti.

Güneydoğu Asya’da, önde gelen üreticiler pahalı ağır nafta, zayıf talep ve arz fazlası nedeniyle mütemadiyen zayıf seyreden marjlar yüzünden faaliyetlerini askıya almak veya işletim oranlarını düşürmek zorunda kaldı.

Bu nedenle, etan petrokimya marjlarını artırmak için önemli bir rol oynuyor. Zira aynı ürünler çok daha ucuza üretilebiliyor. Bu maliyet avantajı, arz fazlası yaşayan ve tesis kapanışlarıyla karşılaşan bir piyasada marjların iyileşmesine yardımcı oluyor.

SCG, zayıf marjlar nedeniyle yeni kompleksini durdurdu ve etana odaklandı

Karlılık sorununa önemli bir örnek olarak, Vietnam’daki Siam Cement Group’un (SCG) Long Son kompleksi gösterilebilir. Bu tesis, Aralık 2023’te standart üretime ulaşmış ve ülkenin ilk entegre petrokimya tesisi olarak PE, PP ve temel kimyasal kapasiteleriyle Ocak 2024’te ticari üretime başlamıştı. Ancak, tesis çok sayıda teknik sorun nedeniyle Şubat-Ağustos ayları arasında devre dışı kaldı. Ekim ortasında, kompleks tekrar devre dışı bırakıldı. Nitekim şirket, kompleksin masrafları nedeniyle 2024’ün her mali çeyreğinde net zarar bildirdi. Böylece, şirketin faaliyetlerinin 2026 yılına kadar askıda kalması bekleniyor.

Mali zorluklar ve operasyonel verimsizlikler, SCG’yi büyüme için alternatifler aramaya yöneltti. Şirket, askıya alma süresi boyunca kompleksini geliştirmek için bir etan hammadde projesi planlarını açıkladı. Proje, üretim maliyetlerini düşürmeyi amaçlıyor ve 2027 yılının sonuna kadar tamamlanması bekleniyor. SCG, ABD’den yıllık 1 milyon ton etan tedarik etmek için Enterprise Products Partners’ın bir iştirakiyle 15 yıllık bir anlaşma imzaladı.

Mevcut ekonomik koşullar devam ederse, Long Son Kompleksi’nin yeni etan projesi tamamlanana kadar devre dışı kalması olası görünüyor.

ABD malı etanın Çin ile yaşadığı tuhaf çelişki

Çin, şüphesiz global etan piyasasında en büyük alıcı konumunda. Çin, yeni ve devasa yatırımlarıyla birlikte aynı zamanda global ölçekte en büyük polimer satıcılarından biri haline geliyor. Ancak, bu yeni kraker yatırımlarının bazıları büyük ölçüde ABD etanına bağlı. Reuters’a göre, Çin’in ABD’den etan ithalatının 2025 yılında %9 ila %34 arasında artması bekleniyor. Ajans, ABD’nin etan ihracatında 2025 yılında 520.000 varil/günlük bir artış öngörüyor ve bu büyümenin çoğunun Çin tarafından sindirilmesi bekleniyor.

Satellite Chemical, Sanjiang Fine Chemical ve Wanhua Chemical dahil olmak üzere Çinli petrokimya şirketleri de etan işleme verimliliğini artırmak için krakerler, tesis modernizasyonları ve depolama tesislerine 16 milyar dolardan fazla yatırım yapıyor. Satellite Chemical (STL), ABD’den Çin’e etan taşımak için dünyanın en büyük etan gemilerinden ona varan bir sayıda kiralamayı planlıyor.

Buna karşılık ABD, etan ihracatının neredeyse yarısını en büyük müşterisi olan Çin’e yapıyor. ABD Enerji Enformasyon İdaresi’nin (EIA) verilerine göre, 2024’ün ilk yarısında Çin, ABD’nin etan ihracatının %45’ini oluşturdu. Özetle, bu tek taraflı bir ticaret değil; özellikle Trump’ın ikinci dönemiyle birlikte yürürlüğe giren “drill baby drill” politikası sonrasında, ABD de bol miktardaki etan arzını satabilmek için Çin’e ihtiyaç duyuyor.

ABD’nin ihracat yoluyla etan fazlasından kurtulması ve Çin’in ABD etanına bağımlı olması gibi bir tablo, ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı ve yaklaşan gümrük tarifeleri gündemde olmasaydı, ne bu denli tuhaf görünür ne de taraflar için bir sorun teşkil ederdi.

Çin’in ABD’den etan ithalatı darbe alacak mı?

Sektör uzmanları, Çin’in petrokimya sektörünü desteklemek için uygun fiyatlı hammaddelere güvenmesi ve şimdilik ABD’den LPG ve etan ithalatına yönelik misilleme vergilerini uzatmaktan kaçınma olasılığının yüksek olması nedeniyle etanın düşük riskli bir hedef olmaya devam ettiğini ortaya koydu. Çin, halihazırda etan ithalat vergisini 2024’teki %2’den 2025’te %1’e düşürerek ABD’den ithalatı daha da teşvik etti.

Bazıları ayrıca, Çin’in bu petrokimyasal hammaddelere 2018’de vergi uygulamasıyla değişen ticaret dinamiklerine rağmen, genel piyasanın durumdan fazla etkilenmediğini vurguladı.

Hindistan, ABD etanı için büyük bir alıcı olmaya devam ediyor

Çin’in hemen ardından, Hindistan da yeni projeler için ABD’den etan yüklemeye yönelik çabalarını artırdı. Hint ONGC petrokimya tesisine hammadde taşımak için çok büyük etan gemileri (VLEC) inşa etmek üzere ortak girişim partnerleri arıyor.

Ayrıca, devlete ait GAIL, Madhya Pradesh’te bir etan krakerine ve türev tesislere yatırım yapmayı planlıyor. India Times, Reliance Industries’ı (RIL) takiben GAIL’in de ithal etana geçmek için çok büyük etan taşıyıcıları (VLEC) inşa edebileceğini bildirdi.

RIL, 2016’dan bu yana Enterprise Products’ın (EPD) Morgan’s Point terminali aracılığıyla ABD’den etan ithal ediyor ve mevcut altı dev talıyıcılarına üç tane daha ekleyerek filosunu büyütüyor.

Ayrıca Nayara Energy, Vadinar, Gujarat’taki rafinerisinde 1,5 milyon ton/yıl kapasiteli bir etan krakeri inşa etmeyi planlıyor. Bharat Petroleum, Bina rafinerisinde benzer bir etan krakeri projesine yaklaşık 6 milyar dolar yatırım yapıyor.

Avrupa, uzun yıllar sonra etan kullanacak ilk krakere hazırlanıyor

Yaklaşık on yıl önce INEOS, Norveç’teki Rafnes krakerinde kullanmak üzere ABD’den etan ithal etmeye başladı. ExxonMobil ve Shell de Mossmorran, Birleşik Krallık’taki krakerlerinde ABD’den ithal edilen etanı kullanıyor.

Şimdi, INEOS 2027 yılında Belçika, Antwerp’te 1,2 milyon tonluk dev bir kapasiteye sahip yeni bir etan krakerini faaliyete geçirmek için hızla ilerliyor. Bu, yıllardır derinleşen yapısal krizle boğuşan Avrupa’da inşa edilecek ilk kraker olacak. Krakerin faaliyete geçmesi, blok genelinde planlanan tesis kapanışlarını da hızlandırabilir.

Brezilya ve Güney Kore de aynı yolu izliyor

Brezilyalı Braskem nafta ve etan taşımak için özel filosundaki ilk gemisini hizmete sokarak tedarik zincirini güçlendirdi ve nakliye maliyetlerini düşürdü. Şirket, Petrobras’tan temin ettiği yerli etan kullanımını artırarak, artan maliyetler nedeniyle rekabet gücünü yitiren naftaya olan bağımlılığını azaltacak.

Güney Kore’de, büyük karlılık sorunları nedeniyle yapısal reformlara acil ihtiyaç duyulduğu bir ortamda, etan terminali ve depolama tankı inşası için "hızlandırılmış" bir onay süreci başlatılacak ve daha düşük maliyetli hammaddelere erişim kolaylaşacak.

Bir sonraki engel: VLEC (devasa taşıyıcı gemi) eksikliği

Yeni etan bazlı krakerlere yapılan yatırımlar, sektörün daha yüksek karlılık için çabasını yansıtsa da zorluklar devam ediyor. ABD’nin global piyasalarda başlattığı ticaret savaşı belirsizliği artırırken, ABD’nin sınırlı ihracat altyapısı etan ticaretindeki büyümeyi kısıtlıyor ve şirketleri terminal kapasitelerini artırmaya itiyor.

Etilen taşımacılığı, Very Large Ethane Carriers (VLEC) olarak bilinen dev etan gemilerine dayanıyor, ancak gemi başına 160-170 milyon dolar gibi yüksek maliyetler ve üç yıllık uzun inşaat süreleri arzı kısıtlıyor. Tam rezerve durumda çalışan Çin tersaneleri yeni kapasiteleri daha da geciktiriyor. Artan talep ve kısıtlı nakliye kapasitesi ile etan piyasasının 2026 yılı itibarıyla sıkışması bekleniyor.

Çin, Tayland ve Hindistan’daki alıcılara hizmet verecek 10’dan fazla dev etan taşıyıcısının inşası için en az üç proje yürütülüyor. ADNOC L&S ve Wanhua Chemical arasındaki ortak girişim olan AW Shipping, Çinli Jiangnan Shipbuilding ile dokuz VLEC ve iki çok büyük amonyak gemisi (VLAC) için 1,9 milyar dolarlık gemi inşa kontratı imzaladı.